Vatan uchun, millat uchun, xalq uchun!

Mamlakatimizda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishga katta e’tibor qaratilmoqda. Xususan, quyosh va shamol energiyasidan samarali foydalanish, mavjud stansiyalarni modernizatsiya qilish, yangi quvvatlarni ishga tushirish va aholi hamda tadbirkorlik sub’ektlariga qulay shart-sharoit yaratish sohadagi ustuvor yo‘nalishlardan biridir. 

Bugungi kunda mazkur islohotlar nafaqat energetika tizimi barqarorligini ta’minlamoqda, balki tabiiy gaz sarfini qisqartirish va atrof-muhitga zararli moddalar chiqishini kamaytirishga ham xizmat qilmoqda.

Energetika vazirligi bosh mutaxassisi Obidjon Dilmurodov bilan suhbatimiz ushbu tizimdagi islohotlar natijalariga bag‘ishlandi.

– Bugun energetika sohasidagi o‘zgarishlar jamiyat taraqqiyotida katta ahamiyat kasb etmoqda. Aytingchi, bu sohada amalga oshirilayotgan islohotlar, avvalo, qaysi maqsadlarga qaratilgan?

– Ma’lumki, davlat siyosatida quyosh va shamol energiyasiga yo‘naltirilgan islohotlar ustuvor ahamiyatga ega. Buning asosiy maqsadi esa energetika tizimini barqaror va samarali tarzda tashkil etish, aholi va tadbirkorlik sub’ektlarini arzon hamda toza energiya bilan ta’minlash natijasida tabiiy gaz sarfini kamaytirish va ekologik barqarorlikka erishishdir.

Shu o‘rinda aytish kerakki, energetika sohasidagi tub islohotlar zamirida barqaror energiya, samaradorlik, resurslardan oqilona foydalanish va ekologik muvozanatni ta’minlash yotadi. 

– Xorijiy investorlar sohadagi o‘zgarishlarga qay darajada qiziqish bildirmoqda?

– Albatta, mamlakatimizdagi islohotlar xorijiy tashabbuskorlarning doimiy e’tiborida. Misol uchun aytganda, so‘nggi besh yilda energetika sohasiga jalb etilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi 25 milliard AQSH dollaridan oshib ketdi. Elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati 50 foizga ko‘payib, 25 gigavattga yetdi. Shu bilan birga, 4 gigavattlik quyosh va shamol inshootlari hamda 300 megavatt quvvatga ega energiya saqlash tizimlari ishga tushirildi.

Bugungi kunda xorijiy investorlar bilan 40 dan ziyod shartnoma imzolangan. Birgina joriy yilda 3,5 gigavatt quvvatga ega qayta tiklanuvchi energiya manbalari va 1,8 gigavattlik energiya saqlash tizimlarini ishga tushirish rejalashtirilgan. 

–Hozirgi vaqtda “yashil” energiya quvvatlarining umumiy energetika tizimida ulushi qancha?

– Bugungi kunda mamlakatimizda umumiy quvvati 4 119 megavatt bo‘lgan 11 ta quyosh fotoelektr stansiyasi va 4 ta shamol elektr stansiyasi faoliyat yuritmoqda. 

Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishda yil sayin ijobiy dinamika kuzatilmoqda. Masalan, 2022 yilda ikkita quyosh fotoelektr stansiyasi tomonidan 434 million kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqarilgan bo‘lsa, 2023 yilda bu ko‘rsatkich 576,9 million kVt⋅soatni tashkil etdi. 

2024 yili respublikamizdagi quyosh va shamol elektr stansiyalari tomonidan jami 4 milliard 860 million kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqarilgan. Shuningdek, 2024 yil iyul oyida ishlab chiqarilgan 1 milliard 246 million kVt⋅soatlik energiyaning 760,9 million kVt⋅soati quyosh elektr stansiyalari, 485,4 million kVt⋅soati esa shamol elektr stansiyalari hissasiga to‘g‘ri kelgan.

Joriy yil iyul oyida mazkur stansiyalar tomonidan 1 milliard 246 million kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqarilib, mamlakatimiz energetika tizimi uchun yangi rekord o‘rnatildi. May oyida quyosh va shamol elektr stansiyalari orqali 1 milliard 104 million kVt⋅soat energiya ishlab chiqarilib, oylik ilk rekord natija qayd etilgan edi. Iyul oyidagi ko‘rsatkich esa may oyidagidan 142 million kVt⋅soatga ko‘proq bo‘ldi. Bu ko‘rsatkich so‘nggi yillardagi o‘sish tendensiyasini yaqqol namoyon etmoqda.

Shuningdek, 2023 yil dekabr oyida Navoiy viloyatining Tomdi tumanida mamlakatimizdagi birinchi shamol elektr stansiyasi ishga tushirildi. Loyihaning 100 megavattlik birinchi bosqichi foydalanishga topshirildi. Hozirda shamol elektr stansiyalari soni 4 taga yetdi. Shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasida va Toshkent viloyatida ham yangi stansiyalar qurilishi davom etmoqda.

– Xususiy sektor va aholi uchun quyosh panellari o‘rnatish imkoniyatlari qanday?

– Keyingi yillarda bu yo‘nalishda keng imkoniyatlar yaratildi. 2025 yil 1 avgust holatiga ko‘ra, respublika bo‘yicha 129 ming 826 ta ob’ektda umumiy quvvati 1 ming 650 megavatt bo‘lgan kichik quvvatli quyosh panellari o‘rnatilgan. Jumladan, 19 ming 904 ta ijtimoiy soha ob’ektida 376,9 megavatt, 29 ming 678 ta tadbirkorlik sub’ektida 885,4 megavatt, 78 ming 140 ta aholi xonadonida 361,1 megavatt va 2 ming 104 ta ko‘p qavatli uyda 26,6 megavatt quvvat o‘rnatilgan.

Joriy yilning yetti oyida ushbu panellar orqali 875 million kVt⋅soat elektr energiyasi ishlab chiqarilib, 265 million metr kub tabiiy gaz tejaldi va 294 ming tonna zararli chiqindilarning havoga chiqishi oldi olindi.

Shu tariqa, quyosh panellarini o‘rnatish nafaqat moliyaviy ko‘mak, soliq va bojxona imtiyozlari bilan qo‘llab-quvvatlanmoqda, balki ortiqcha energiyani tarmoqqa sotish imkoniyati ham yaratilmoqda. Bu esa “yashil” energiyadan foydalanishni aholi va xususiy sektor uchun tobora jozibador qilib, mamlakatimizda barqaror energetika tizimini shakllantirishda muhim omilga aylanmoqda.

Nasiba Ziyodullayeva, Doniyor Yoqubov, Anvarxo‘ja Ahmedov (videomontaj), O‘zA

Manba: https://uza.uz/

«O‘zbekiston MET» AJ Axborot xizmati

http://t.me/uzmetaxborotxizmati